دیل اینسان منلیگی‌‌نین آیریلماز بیر پارچاسی‌دیر. اینسان ذکاسی‌نین، اینساندا مرزی تعیین اولونمایان دویغو و دوشونجه قابلیّتی‌نین نتیجه‌لری اؤز منلیگیندن چؤله فقط دیل‌ ایله اینتیقال تاپابیلر. بو باخیمدان دیل ایله دوشونجه ایچ -ایچه گیرمیش وضعیّتده‌دیر. اینسان دیل ایله دوشونور. دیلین پیشرفتی دوشونجه‌یه، دوشونجه‌نین پیشرفتی ده دیله باغلیدیر. موختلیف مدنیّتلرین مئیدانا گتیریلمه‌سینی فراهم ائدن دوشونجه، پیشرفتینی دیله بورجلودور.

دیل هر شئی‌دن قاباق ایجتیماعی و میلّی بیر وارلیقدیر. فردلرین اوستونده، بیر میلّتی ایلگیلندیریر. بوتون بیر میلّتین دویغو و دوشونجه خزینه‌سینی تشکیل وئریر. بیر میلّتی آیاق اوسته ساخلایان، فردلری بیربیرینه باغلایان، ایجتیماعی حیاتی نیظاما سالان و داوام ائتدیرن، میلّی شعورو بسله‌ین بیر عونصور اولاراق دیلین اوینادیغی رول چوخ بؤیوکدور. میلّی شعورون ان قووّتلی قایناغی دیلدیر.

بللی سس دسته‌لری‌نین اینسانلار آراسیندا دانیشیقلی بیر ارزش قازاناراق بیر مفهوما مقابل اولما‌لاری دیلین تشکیل تاپماسیندا اساس ساییلابیلر. بونون کیمی اونلارین موختلیف ایستیفاده‌لری ده اورتاق دیَرلر باغلایاراق دیلین قایدالارینی مئیدانا گتیرمیش اولما‌لی‌دیرلار. بونلار چوخالیب گئنیشلنمیش و آز چوخ دیقّتله قوروناراق نسیلدن نسیله اینتیقال تاپمیشدیر. سس قانونلارینا اویوب زامانلا دییشمه‌لره اوغرامیش اولما‌لاری دا طبیعی‌دیر.

دیل دوشونمه‌نین ده بیر واسیطه‌سی اولموشدور. آنا دیلیمیزدن جومله‌لر قوراراق دوشونوروک. بونلاری دیله گئتیردیییمیزده آدینا دانیشما دئییریک. دیل اولماسا دوشونجه و دویغو دا گلیشمزدی، اینسان ایجتماع‌سی پیشرفت ائدیب، بیر مدنیّت دوزلده‌بیلمزدی. گئنه بشره بخش اولونان دین حیاتی ایله صنعت حیاتی دا دیل کؤکو اوستونده قورولموشدورلار.

دیل دانیشما وسیله‌سی‌نین چیخاردیغی چوخ موختلیف سسلرین سون درجه‌ده قاریشیق بیر بیرلشیمیندن مئیدانا گلیر. آنجاق قولاغیمیز دا بونلاری بوتون اینجه‌لیکلری ایله آییرابیله‌جک قابلیّت‌ده‌دیر. بو سببله بیز اونلاری تحلیل ائتمکده چتینلیک چکمیریک. دانیشما اورگانلاری‌نین موعیّن بیر دوروم آلاراق بیر آن ایچینده چیخاردیقلاری ساده سسه بیر سسلیک، یاخود ساده‌جه سس دئییریک: آ، او، ب، ت کیمی. بیر نفس حمله‌سی ایچینده چیخان بیرنئچه سسین جمعینه ده هئجا آدینی وئریریک: "بو، قا-پی، پئن-جه-ره" کیمی.

بیر دیلده بیر آنلامی اولان تک ویا چوخ هئجا‌لی سس دسته‌لرینه کلمه دئییریک:: "قوش، گؤرمک، اومود‌سوز" کیمی. بیر دیلین بوتون کلمه‌لری او دیلین کلمه داغارجیغینی مئیدانا گتیریر. کلمه‌لرین بیر دوشونجه‌نی بیر بوتون اولاراق آنلادان نیظاملی جمعینه جومله آدینی وئریریک: "آیدین مدرسه‌یه گیتمَلی‌دیر." بیر مقصدی آنلاتماق اوچون بیر سیرا جومله‌لر ایستیفاده اولونور. بونا دا سؤز دئییریک. سؤزلرله آنلاشماق دانیشماقلا اولور.

اینسانلار سؤزلرینی اوزاقداکی‌لره چاتدیرماق، یا دا اوزون زامان ساخلاماق احتیاجی ایله اونلاری داها دایانیقلی بیر ایشارت سیستمینه چئویرمگی دوشونموشلر، یازینی ایجاد ائتمیشدیرلر. اسکی اینسانلار حاقّیندا بیلگیلریمیزی قویدوقلاری یازیلی سندلردن آلیریق. میلّتلرین یازیدان قاباقکی یاشاییشلاری حاقّیندا لاپ آز شئیی اؤیرنه‌بیلدیییمیز اوچون تاریخ یازییلا باشلاییر.

دیل بودور. بئله‌ده اولمالی‌دیر. چونکو آلله‌ین هر بیر آیتی اینسانی بئله یوکسلدیر. دیل اولماسایدی بلکه ده اینسان اشرف مخلوقات ....

http://www.milmugan.blogfa.com/